Ηρθε η στιγμή να μάθουμε το πώς και ποια ώρα πρέπει να τρώμε για να κρατήσουμε την καρδιά μας υγιή και να αποφύγουμε το... εγκεφαλικό!Μέχρι τώρα λέγαμε «Πες μου τι τρως να σου πω πώς είσαι» (για την ακρίβεια, πώς είναι η καρδιά και ο εγκέφαλός σου, αλλά και πώς θα είναι στο μέλλον – αν συνεχίσουν να υπάρχουν και δεν καταστραφούν εξαιτίας της διατροφής σου). Η ρήση αυτή αποτελεί πλέον μόνιμη επωδό των ειδικών που προσπαθούν να σώσουν τον σύγχρονο πληθυσμό από τη μάστιγα της δημόσιας υγείας, η οποία δεν είναι άλλη από τα καρδιαγγειακά νοσήματα αλλά και από τα εμφράγματα και τα εγκεφαλικά που αυτά συνεπάγονται. Μια νέα ελληνική μελέτη όμως, η οποία παρουσιάζεται σήμερα από «Το Βήμα», «γεννά» ένα νέο σλόγκαν στο πεδίο της καρδιαγγειακής υγείας, το οποίο συνοψίζεται ουσιαστικώς στην εξής φράση: «Πες μου πώς τρως να σου πω πώς είσαι».
Η νέα μελέτη
Η μελέτη αυτή, η οποία είναι η πρώτη που διερευνά, μεταξύ άλλων, τις διατροφικές συμπεριφορές, το «savoir manger» με άλλα λόγια, σε μεσογειακούς πληθυσμούς – και μια από τις λίγες που έχουν ως σήμερα ασχοληθεί παγκοσμίως με το συγκεκριμένο, άκρως σημαντικό όπως αποδεικνύεται, για την καρδιαγγειακή υγεία ζήτημα – μόλις δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Νutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases» (βασικοί συντελεστές, ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας της Διατροφής του Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας - Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου και επιστημονικός υπεύθυνος της μελέτης κ. Δημοσθένης Παναγιωτάκος, ο καθηγητής Καρδιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Ιωάννης Γουδέβενος, ο επίκουρος καθηγητής Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Χαράλαμπος Μηλιώνης, οι διευθυντές γιατροίΒασίλης Νικολάου στο νοσοκομείο «Ερυθρός Σταυρός» και Κώστας Βέμμος στο νοσοκομείο «Αλεξάνδρα», η επίκουρη καθηγήτρια Διατροφικής Συμπεριφοράς του Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας - Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου κυρίαΜαρία Γιαννακούλια, καθώς και η διαιτολόγος-διατροφολόγος και υποψήφια διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Χριστίνα-Μαρία Καστορίνη). Τα συμπεράσματα της συγκεκριμένης εργασίας είναι άκρως ενδιαφέροντα, αφού δείχνουν ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όχι μόνο ως προς το τι βάζουμε στο πιάτο μας αλλά και ως προς το πότε το γεμίζουμε και υπό ποιες (ψυχολογικές) συνθήκες.
Προκειμένου να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους οι ειδικοί μελέτησαν συνολικά 1.000 άτομα – 250 εξ αυτών είχαν εκδηλώσει για πρώτη φορά οξύ στεφανιαίο επεισόδιο (έμφραγμα του μυοκαρδίου, ασταθής στηθάγχη), 250 ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ οι υπόλοιποι 500 εθελοντές δεν εμφάνιζαν καρδιαγγειακά συμπτώματα και χρησιμοποιήθηκαν ως πληθυσμός αναφοράς. Οι ασθενείς συνελέγησαν από νοσοκομεία της Αθήνας (Καρδιολογική Κλινική του νοσοκομείου «Ερυθρός Σταυρός» και Μονάδα Οξέων Αγγειακών Εγκεφαλικών Επεισοδίων, Θεραπευτική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών στο νοσοκομείο «Αλεξάνδρα»), καθώς και από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο των Ιωαννίνων, και ο μέσος όρος ηλικίας τους ήταν τα 60 έτη σε ό,τι αφορούσε τα οξέα στεφανιαία επεισόδια και τα 77 έτη σε ό,τι αφορούσε τα ισχαιμικά εγκεφαλικά. Στη μελέτη, που χρηματοδοτήθηκε από την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία, εκτός από τις διατροφικές συμπεριφορές αποτιμήθηκαν και οι διατροφικές συνήθειες, ενώ παράλληλα κατεγράφησαν κοινωνικο-δημογραφικά, κλινικά, ψυχολογικά και άλλα χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής με βάση ειδικό, αναλυτικό ερωτηματολόγιο.
Οι «νότιες» διατροφικές συμπεριφορές
Οπως εξηγεί στο «Βήμα» ο επιστημονικός υπεύθυνος της μελέτης κ. Παναγιωτάκος, είναι πολύ σημαντικό ότι διερευνάται τώρα το μεσογειακό μοτίβο διατροφικών συμπεριφορών το οποίο διαφέρει από αυτό της Βόρειας Ευρώπης. «Οι πληθυσμοί της Βόρειας και Δυτικής Ευρώπης ακολουθούν ένα μοτίβο διατροφικών συμπεριφορών που περιλαμβάνει συνήθως πλούσιο πρωινό, ελαφρύ μεσημεριανό γύρω στις 12, βραδινό γύρω στις 6-7 και ύπνο γύρω στις 10 με 11. Στη Νότια Ευρώπη ωστόσο το μοτίβο διατροφικών συμπεριφορών είναι πολύ διαφορετικό, ενώ παράλληλα έχει απομακρυνθεί από τις “πατροπαράδοτες” επιταγές της μεσογειακής διατροφής. Περιλαμβάνει συνήθως φτωχό πρωινό, το δεκατιανό απουσιάζει, ενώ περιλαμβάνει επίσης ένα μεγάλο μεσημεριανό γεύμα – ιδιαίτερα για τους συμμετέχοντες στη μελέτη, που ήταν σχετικώς μεγάλοι σε ηλικία και στην πλειονότητά τους δεν ακολουθούσαν κατά τον εργασιακό βίο τους τα ωράρια των πολυεθνικών αλλά επέστρεφαν στο σπίτι το μεσημέρι. Και βέβαια να μην ξεχνούμε το ίδιον των Ελλήνων, που είναι η κατανάλωση του τελευταίου γεύματος αργά το βράδυ, ακόμη και στις 10 ή στις 11 τη νύχτα. Αυτές οι διατροφικές συμπεριφορές ήταν σημαντικό να διερευνηθούν σε ό,τι αφορά την επίδρασή τους στο καρδιαγγειακό σύστημα».
Οσο νωρίτερα τόσο καλύτερα
Ιδού λοιπόν τα αποτελέσματα – σας τα προσφέρουμε στο… πιάτο και ελπίζουμε να μη σας πέσουν βαριά: κατ’ αρχάς, ακόμη και όταν ελήφθησαν υπόψη άλλοι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν το καρδιαγγειακό σύστημα, όπως το βάρος ή το κάπνισμα, προέκυψε ότι το
«όσο νωρίτερα (σ.σ.: καταναλώνεται το βραδινό)
τόσο καλύτερα» ισχύει και με το παραπάνω ως ανεξάρτητος παράγοντας σε ό,τι αφορά τον κίνδυνο εγκεφαλικού. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές είδαν ότι για κάθε 20λεπτη αύξηση της χρονικής απόστασης μεταξύ του βραδινού γεύματος και του νυχτερινού ύπνου παρατηρήθηκε 10% μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου, ανεξαρτήτως τού πόσο υγιεινές ήταν οι τροφές που καταναλώνονταν. Οπως σημειώνει στη μελέτη η κύρια ερευνήτρια κυρία Καστορίνη,
«αυτό πιθανώς να οφείλεται στη μεταβολή της αιμοδυναμικής κατάστασης του σώματος κατά τη διάρκεια της πέψης, καθώς η αιματική ροή στον γαστρεντερικό σωλήνα αυξάνεται, επηρεάζοντας τον καρδιακό ρυθμό, τα επίπεδα αρτηριακής πίεσης και την καρδιακή παροχή».Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι δεν προέκυψε τόσο σημαντική σύνδεση μεταξύ της ώρας του βραδινού γεύματος και του οξέος στεφανιαίου συνδρόμου, αν και η τάση ήταν παρόμοια. «Για ποιον λόγο;» ρωτήσαμε τον κ. Παναγιωτάκο. Εκείνος απάντησε πως, παρ’ ότι η απάντηση στο ερώτημα πρέπει να δοθεί μέσα από νέες, εξειδικευμένες μελέτες,«πιθανώς οι αιμοδυναμικές αλλαγές που συμβαίνουν να επηρεάζουν περισσότερο τα εγκεφαλικά αγγεία αλλά να μην είναι ικανές να “πυροδοτήσουν” έμφραγμα».
Φάτε με... την ησυχία σας!
Ενας άλλος παράγοντας που φάνηκε να επηρεάζει αρνητικά το καρδιαγγειακό σύστημα ήταν – τι άλλο; – το κύριο χαρακτηριστικό της εποχής μας, το στρες. Οι διατροφικές συμπεριφορές που μαρτυρούν στρες αποδείχθηκε ότι κοστίζουν ακριβά στην καρδιά αλλά και στον εγκέφαλο. Οπως εξηγεί ο επιστημονικός υπεύθυνος της μελέτης, «η ταχυφαγία, το να τρώμε δηλαδή… στο πόδι μέσα σε 15-20 λεπτά, η οποία έχει καταργήσει τα μεγάλα, χαλαρά, οικογενειακά γεύματα, στρεσάρει το καρδιαγγειακό σύστημα. Το ίδιο φάνηκε να ισχύει και για άλλες στρεσογόνες καταστάσεις, όπως το να καταναλώνουμε τροφή ενώ εργαζόμαστε, κάτι που πολλοί κάνουν συχνά, ή να παραλείπουμε κάποιο γεύμα λόγω φόρτου εργασίας. Ολοι αυτοί οι παράγοντες σχετίζονταν μάλιστα περισσότερο με αύξηση του κινδύνου εμφράγματος παρά αγγειακού εγκεφαλικού». Στη μελέτη αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «το άγχος φαίνεται να δρα επιβαρυντικά στην ανθρώπινη υγεία, όχι μόνο μέσω βιολογικών μηχανισμών αλλά και εμμέσως, μέσω ανθυγιεινών διατροφικών επιλογών και μεταβολών στην όρεξη, αυξάνοντας τον καρδιαγγειακό κίνδυνο».
Είναι βέβαια εύλογο το ερώτημα γιατί το στρες… στρεσάρει, όπως προκύπτει από τα στοιχεία, περισσότερο την καρδιά και όχι τόσο τον εγκέφαλο. Η εξήγηση δεν μπορεί να δοθεί αυτή τη στιγμή, επισημαίνει ο κ. Παναγιωτάκος, προσθέτοντας ωστόσο ότι ο μηχανισμός του οξέος στρες έχει συνδεθεί από παλιά με τα στεφανιαία επεισόδια. «Από παλαιότερες μελέτες φάνηκε ότι ακόμη και ένα οξύ στρεσογόνο επεισόδιο, π.χ. ένα διαζύγιο ή μια απώλεια αγαπημένου προσώπου, αυξάνει τον κίνδυνο στεφανιαίου επεισοδίου την επόμενη ημέρα. Πρόκειται για το σύνδρομο “broken heart” – το στρες πράγματι “ραγίζει” την καρδιά».
Απενοχοποιήστε την τηλεόραση!
Και τώρα ένα εύρημα που μπορεί να φανεί παράδοξο αλλά απενοχοποιεί – τουλάχιστον με βάση τα συγκεκριμένα στοιχεία – ένα κύριο «συστατικό» του σύγχρονου τρόπου ζωής μας. Πρόκειται για το φαγητό μπροστά στην τηλεόραση. Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, η κατανάλωση τροφής μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης συσχετίστηκε με μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης τόσο οξέος στεφανιαίου επεισοδίου όσο και εγκεφαλικού!
Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό; Ο επιστημονικός υπεύθυνος της μελέτης σημειώνει ότι πράγματι πολλές και διαφορετικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί ως σήμερα δείχνουν ότι η κατανάλωση τροφής μπροστά στην τηλεόραση οδηγεί σε ανθυγιεινές διατροφικές επιλογές. Ωστόσο, όπως είδαν οι έλληνες ερευνητές, η κατανάλωση ενός κανονικού γεύματος με «συντροφιά» την τηλεόραση δεν φάνηκε να συνδέεται με αυξημένη ενεργειακή πρόσληψη, σε αντίθεση με την κατανάλωση ανθυγιεινών σνακ η οποία πράγματι αύξανε τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Ο κ. Παναγιωτάκος εξηγεί ότι «το γεύμα μπροστά στην τηλεόραση, ανεξαρτήτως ώρας, πιθανότατα λειτουργεί χαλαρωτικά, μειώνει το στρες, ενώ παράλληλα το άτομο τρώει πιο αργά. Παράλληλα, η τηλεθέαση, εκτός του ότι απομακρύνει τα στρεσογόνα ερεθίσματα, πιθανώς λειτουργεί και ως συντροφιά κατά τη διάρκεια του γεύματος, ιδιαίτερα στα άτομα μεγάλης ηλικίας που είναι πιο επιρρεπή στο να εκδηλώσουν έμφραγμα ή εγκεφαλικό επεισόδιο».
Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι όλοι αυτοί οι παράγοντες φάνηκε σε γενικό πλαίσιο να επηρεάζουν το καρδιαγγειακό σύστημα ανεξάρτητα από τις διατροφικές συνήθειες των εθελοντών, από το αν έτρωγαν δηλαδή υγιεινά ή όχι. Αυτό σε καμία περίπτωση δεν μαρτυρεί ότι πρέπει να ακολουθούμε ανθυγιεινές διατροφικές επιλογές, τονίζει ο καθηγητής. «Πλήθος ερευνητών αλλά και η ομάδα μας έχει αναφέρει επανειλημμένως τη σημασία της υγιεινής διατροφής για τον οργανισμό και συγκεκριμένα για το καρδιαγγειακό σύστημα. Μάλιστα δική μας μελέτη που δημοσιεύθηκε πριν από κάποιους μήνες στο επιστημονικό περιοδικό “Αmerican Heart Journal” έδειξε ότι η μεσογειακή διατροφή, που θεωρείται ως κατ’ εξοχήν υγιεινός τρόπος διατροφής, σώζει όχι μόνο την καρδιά αλλά και τον εγκέφαλο, μειώνοντας τον κίνδυνο εγκεφαλικού. Ηταν μια από τις πρώτες έρευνες παγκοσμίως που έδειξαν τη συγκεκριμένη σύνδεση».
Σε κάθε περίπτωση ο κ. Παναγιωτάκος επισημαίνει ότι τα νέα ευρήματα έχουν ιδιαίτερη αξία για την πρόληψη των καρδιαγγειακών επεισοδίων στον πληθυσμό. «Αφορούν συνήθεις διατροφικές συμπεριφορές και όχι μοτίβα που ακολουθεί μόνο μια μειονότητα του πληθυσμού και ανακοινώνονται για πρώτη φορά σχετικά με πληθυσμούς σαν τον δικό μας. Και δεν είναι ακατόρθωτο να αλλάξει κάποιος αυτές τις διατροφικές συμπεριφορές προς όφελος της υγείας του». Ξεκινήστε λοιπόν από αύριο με ένα καινούργιο «μενού»: αφαιρέστε λίγο άγχος, προσθέστε περισσότερο χρόνο για το φαγητό σας και – το σημαντικότερο για να πετύχει η «συνταγή» – μην ξεχάσετε να κοιτάξετε το ρολόι σας προτού καταναλώσετε το τελευταίο γεύμα της ημέρας. Το καρδιαγγειακό σας σύστημα θα σας ευγνωμονεί, γεμάτο «όρεξη» να συνεχίσει να σας υπηρετεί… χορτασμένο από υγεία.
